Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, οι κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές στη Δυτική Γερμανία και την Ελλάδα επηρέασαν τη ζωή των μεταναστών. Αυτή την περίοδο υπήρξαν τέσσερα σημεία καμπής στις διαμαρτυρίες που αφορούσαν τους Έλληνες μετανάστες. Αυτά ήταν τα εξής:
- η εγκαθίδρυση της δικτατορίας στην Ελλάδα το 1967
- οι παγκόσμιες διαμαρτυρίες το 1968
- το κύμα απεργιών στη Δυτική Γερμανία το 1973
- και η εξάπλωση, από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, των διαμαρτυριών κατά των συνθηκών που επικρατούσαν στους χώρους διαμονής των μεταναστών.
Η Δυτική Γερμανία απαγόρευσε την περαιτέρω εισροή μεταναστών εργατών το 1973. Παρόλα αυτά, επέτρεψε υπό όρους την οικογενειακή επανένωση: τα μέλη των οικογενειών των μεταναστών που εργάζονταν ήδη στη Δυτική Γερμανία επιτρεπόταν να μεταναστεύσουν στη χώρα αυτή και να ζήσουν μαζί τους (Stokes, 2022). Επιπλέον, η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της Ελλάδας σήμαινε ότι ένας αυξανόμενος αριθμός ατόμων μετακόμιζε από την Ελλάδα, για να σπουδάσει στη Δυτική Γερμανία, συχνά με τη στήριξη των γονέων τους. (Papadogiannis, 2014).
Την περίοδο αυτή, όπως προαναφέρθηκε, σημειώθηκαν τέσσερις καμπές στις διαμαρτυρίες των νοτιοευρωπαίων μεταναστών στη Δυτική Γερμανία. Η πρώτη ήταν τα επακόλουθα του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 στην Ελλάδα, το οποίο εγκαθίδρυσε μια δικτατορία που κυβέρνησε την Ελλάδα μέχρι τον Ιούλιο του 1974. Η δικτατορία καταδίωξε σκληρά τους πολιτικούς της αντιπάλους, οι οποίοι εκτείνονταν από την Αριστερά έως τη μετριοπαθή Δεξιά. Σύντομα εμφανίστηκαν σε διάφορες πόλεις της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας επιτροπές αλληλεγγύης προς τους αντιφρονούντες της ελληνικής δικτατορίας. Σε αυτές τις επιτροπές συμμετείχαν Έλληνες και άλλοι μετανάστες που αγωνίζονταν κατά των δικτατοριών που κυβερνούσαν τις χώρες τους, όπως οι Ισπανοί (Clarkson, 2015; Christiaens, 2018). Συμμετείχαν επίσης Δυτικογερμανοί, συνήθως μέλη ή ατόμα που πρόσκεινταν στους Σοσιαλδημοκράτες ή στην Κομμουνιστική Αριστερά. Ομοίως, η ΟΕΚ (Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων) στη Δυτική Γερμανία έγινε εστία αντιδικτατορικού αγώνα. Η ΟΕΚ συχνά συνεργαζόταν με άλλους μετανάστες και Γερμανούς ακτιβιστές στη δράση της κατά της δικτατορίας (Papadogiannis, 2014).
Ταυτόχρονα, διαδηλώσεις ξέσπασαν στη Δυτική Γερμανία, όπως και σε πολλές άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο γύρω στο 1968. Αν και οι στόχοι αυτών των εξεγέρσεων διέφεραν, βασικό συστατικό των περισσότερων από αυτές ήταν ο αγώνας κατά του ιμπεριαλισμού, ιδιαίτερα της εμπλοκής των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο στο Βιετνάμ. Οι διαμαρτυρίες αυτές δεν άφησαν ανεπηρέαστους τους Έλληνες μετανάστες στη Δυτική Γερμανία. Έλληνες αριστεροί φοιτητές, όπως ο Κώστας Παπαναστασίου, συμμετείχαν σε δράσεις που οργάνωσαν οι αριστεροί αγωνιστές το 1968 κατά του πολέμου του Βιετνάμ (Papadogiannis, 2014).
Το κύμα απεργιών του 1973 ήταν ένα άλλο ορόσημο για τους Έλληνες μετανάστες που συμμετείχαν σε διαδηλώσεις στη Δυτική Γερμανία. Μία από αυτές ήταν η απεργία στον προμηθευτή αυτοκινήτων Pierburg στο Neuss. Η Pierburg απασχολούσε περίπου 3.000 εργαζόμενους, το 70% των οποίων ήταν μετανάστριες από διάφορες χώρες: Ελλάδα, Ισπανία, Τουρκία, Πορτογαλία, Ιταλία και Γιουγκοσλαβία. Παρά το γεγονός ότι εκτελούσαν επίπονες εργασίες, οι περισσότερες από αυτές τις γυναίκες είχαν καταχωρηθεί στην ομάδα των πλέον χαμηλόμισθων. Ως αποτέλεσμα, οι γυναίκες αμείβονταν με μόλις 4,70 μάρκα την ώρα, ενώ οι άνδρες συνάδελφοί τους με 6,10 μάρκα την ώρα για την ίδια εργασία. Τον Ιούνιο και τον Αύγουστο του 1973, περίπου 2.000 εργάτριες, κυρίως μετανάστριες και κάποιες Γερμανίδες, ξεκίνησαν απεργία. Η αστυνομία παρενέβη, συλλαμβάνοντας συχνά τις εργάτριες που απεργούσαν. Ωστόσο, αυτές κατάφεραν τελικά να καταργηθεί η ομάδα των πιο χαμηλόμισθων και να επιτύχουν αυξήσεις μισθών κατά 30 Pfenning για όλες τις εργαζόμενες και εργαζομένους (Bojadzijev, 2012; Goeke, 2020).
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, οι διαμαρτυρίες των μεταναστών κατά των συνθηκών διαμονής τους εξαπλώθηκαν. Το ζήτημα της στέγασης τους είχε κινητοποιήσει ήδη από τη δεκαετία του 1960. Το γεγονός ότι οι σύζυγοι, άνδρες και γυναίκες, έπρεπε συχνά να μένουν σε διαφορετικά Heime αποτελούσε αιτία διαμαρτυρίας για ορισμένους μετανάστες. Επιπλέον, αυτό που κινητοποίησε ορισμένους μετανάστες ήταν τα έργα ανακαίνισης και οι δυσκολίες που συχνά τα έργα αυτά συνεπάγονταν, ιδιαίτερα για τα νοικοκυριά των μεταναστών στα κέντρα των πόλεων. Σε αυτό το πλαίσιο, στη δεκαετία του 1970 εμφανίστηκαν καταλήψεις κτιρίων, σε ορισμένες από τις οποίες συμμετείχαν μετανάστες. Καθοριστικό είναι ότι οι μετανάστες συμμετείχαν στην πρώτη κατάληψη στέγης στη Δυτική Γερμανία, συγκεκριμένα στο Frankfurt Westend το 1970. Στη συνέχεια, σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ριζοσπάστες Δυτικογερμανοί συνεργάστηκαν με ορισμένους μετανάστες σε καταλήψεις (Goeke, 2020).
Το δυτικογερμανικό κράτος ήταν συχνά καχύποπτο απέναντι στην κινητοποίηση των μεταναστών. ‘Ολο και περισσότερο στοχοποιούσε ως “εξτρεμιστή” όποιο άτομο έπαιρνε μέρος σε κινητοποιήσεις (Slobodian, 2013). Αυτή η καχυποψία εξηγεί γιατί αντιμετώπιζε την ΟΕΚ, τουλάχιστον μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, ως “εξτρεμιστική” ομάδα. (Adamopoulou, 2022). Έτσι, έγινε ακόμη πιο δύσκολο για τους Έλληνες μετανάστες να εμπλακούν σε κινηματικές δραστηριότητες. Εν τω μεταξύ, υπό το φως της αυξανόμενης δραστηριότητας διαμαρτυρίας των μεταναστών, η στάση των συνδικάτων απέναντι στους μετανάστες άλλαξε. Αν και τα συνδικάτα αρχικά αγνοούσαν σε μεγάλο βαθμό τους μετανάστες, σταδιακά τους έλαβαν πιο σοβαρά υπόψη τους. Ως αποτέλεσμα, οι πρώτοι ανέπτυξαν μια διφορούμενη θέση απέναντί τους: υποστήριξαν την απαγόρευση περαιτέρω εισροής μεταναστώνπου επιβλήθηκε το 1973, αλλά απαίτησαν επίσης να ληφθούν μέτρα για να εξασφαλιστεί η ένταξη των μεταναστών εργατών που ήδη ζούσαν εκεί στη γερμανική κοινωνία (Goeke, 2020).
Η πολύπλευρη συνεργασία μεταξύ μεταναστών και δυτικογερμανών διαδηλωτών σήμαινε ότι η μουσική που κινητοποίησε τους Έλληνες μετανάστες έγινε γνωστή στους δυτικογερμανικούς ακτιβιστές και στο ευρύ κοινό. Η μουσική αυτή περιελάμβανε το έργο του συνθέτη και διακεκριμένου αριστερού Μίκη Θεοδωράκη. Η δισκογραφική εταιρεία Pläne, προσκείμενη στο DKP [Deutsche Kommunistische Partei, Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα], παρήγαγε δίσκο με τη μουσική του το 1968, έχοντας μεταφράσει τους στίχους στα γερμανικά. Η ζωή και το έργο του Θεοδωράκη, που ήταν διάσημος για τον αγώνα του κατά της δικτατορίας στην Ελλάδα, παρουσιάστηκαν επίσης σε δημοφιλή μέσα ενημέρωσης, όπως το περιοδικό Der Spiegel και ο δημόσιος τηλεοπτικός σταθμός ARD [Arbeitsgemeinschaft der öffentlich–rechtlichen Rundfunkanstalten der Bundesrepublik Deutschland] (Papadogiannis, 2014).
Υλικό
3, 4: Ξανθόπουλος, ταινία με τίτλο: Η ελληνική κοινότητα της Χαϊδελβέργης (1976). Ευγενική παραχώρηση της Ελένης Ξανθοπούλου.
5: Απεργία στην οποία συμμετέχουν Έλληνες και Ιταλοί εργάτες. Ευγενική παραχώρηση της ΟΕΚ.
6: Έλληνες εργάτες που συμμετέχουν σε διαμαρτυρία της IG Metall. Ευγενική παραχώρηση της ΟΕΚ.
7: Εκδήλωση από επιτροπή αλληλεγγύης κατά της ελληνικής δικτατορίας. Ευγενική παραχώρηση του αρχείου του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών του Αμβούργου.
8: Εκδήλωση με θέμα “Ο θάνατος του φασισμού είναι η ζωή της Ελλάδας”. Ευγενική παραχώρηση του Αρχείου του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών του Αμβούργου.
9: Εκδήλωση “Ελευθερία για την Ελλάδα”. Ευγενική παραχώρηση του Αρχείου του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών του Αμβούργου.
10: Εκδήλωση “Όχι στο φασισμό”. Ευγενική παραχώρηση του Αρχείου του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών του Αμβούργου.
11: Εβδομάδα αλληλεγγύης για τον αγώνα των Ελλήνων φοιτητών ενάντια στη δικτατορία. Ευγενική παραχώρηση του Αρχείου του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών του Αμβούργου.
12: Εκδήλωση “Η υπόθεση Wallraff”. Ευγενική παραχώρηση του Αρχείου του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών του Αμβούργου.
13: Εκδήλωση “Ο φασισμός στην Ελλάδα! Ιταλία; Γερμανία;”. Ευγενική παραχώρηση του Αρχείου του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών του Αμβούργου.
